Collectief Kapitaal gaat veranderen. Na jaren van bouwen aan lokale collectieven laten we onze faciliterende rol los. De collectieven gaan – wanneer ze dat willen – zelfstandig verder om de ervaringen en kennis van de afgelopen jaren lokaal voort te zetten en verder te ontwikkelen. Waar onze wegen organisatorisch uit elkaar gaan, blijven we verbonden in waarden en gedachtegoed. Voor Collectief Kapitaal brengt dit besluit ruimte voor nieuwe projecten die structuren van ongelijkheid doorbreken.
Wat in 2020 begon als een hoopvolle pilot rond bestaanszekerheid, groeide uit tot een beweging die ongelijkheid systematisch bevraagt en waardigheid zichtbaar maakt als fundament van een nieuwe samenleving.
Van een eerste groep van honderd mensen – van wie vijf deelnemers acht maanden lang € 1.000 ontvingen – groeiden we uit tot een netwerk van meer dan 4.000 leden en zeven lokale collectieven. We ontwikkelden projecten zoals de Bestaansbalans, organiseerden acht reisgezelschappen en deelden bijna € 1 miljoen aan particuliere donaties met mensen die op of onder het bestaansminimum leven. Waar onze praktijk in het begin nog werd bestempeld als naïef of ondenkbaar, wordt ze nu als wenselijk en haalbaar gezien.
Maar terwijl onze aanwezigheid en betekenis groeide, liepen we ook tegen onze eigen grenzen aan. Een structureel tekort aan menskracht, tijd en middelen botste met onze wens om zorgvuldig en nabij te blijven werken. Onze rol als facilitator werd groter, maar stond steeds vaker in de weg van onze kracht als aanjager en vernieuwer.
Na gesprekken met alle betrokken steden hebben we besloten om ons weer volledig te richten op waar wij het meeste verschil maken: projecten ontwikkelen die mensen laten voelen hoe een eerlijke samenleving eruit kan zien. We gaan verder als ‘moedig laboratorium’ waarin de reisgezelschappen worden voortgezet, we geld blijven herverdelen en we op nieuwe manieren duurzame en radicale verandering mogelijk gaan maken.
We zien dit als het einde van een waardevolle periode en het begin van iets nieuws, dat ons én de lokale initiatieven ruimte geeft om verder te groeien.
Heb je vragen? Hieronder beantwoorden we de belangrijkste.
Collectief Kapitaal is de afgelopen jaren uitgegroeid tot een beweging met ruim 4.000 mensen. Door het enthousiasme van alle betrokkenen heeft onze praktijk zich door het hele land verspreid, en worden we steeds vaker gezien als een beweging die écht verschil maakt. Die groei bracht lange tijd veel energie met zich mee. We merkten echter ook dat groter worden niet automatisch betekent dat we meer impact maken of dichter bij onze kern blijven. In ons werkveld wordt groei vaak gelijkgesteld aan ‘meer impact’, maar de vraag begon te spelen of dat voor ons wel klopte.
We liepen namelijk tegen grenzen aan. Het team kan niet in hetzelfde tempo meegroeien als de organisatie. Hierdoor werd het steeds lastiger om te doen waar we juist zo sterk in zijn: dichtbij blijven, aanwezig zijn in de praktijk, en ruimte maken voor de ontmoetingen die ons werk betekenis geven.
Onze manier van werken laat zich niet in stappenplannen vangen. We zijn geen instructeurs van een methode, maar een spiegel die mensen het gedachtegoed laat ervaren. Onze kennis ontstaat doordat we onderlinge verhoudingen – privileges, aannames, ongelijkheid, perspectieven of machtsverschillen – zelf ervaren en anders proberen te leven. Wat er gebeurt in het relationele werk van Collectief Kapitaal laat zich niet vatten in een vastomlijnde theorie, blauwdruk, beleidsplan of protocol. Het laat zich daarom ook niet ‘overdragen’, ‘opschalen’ of ‘herhalen’. Maar naarmate meer steden zich aansloten, verschoof de aandacht wel steeds vaker die kant op.
Dat gaf spanning. Lokale collectieven voelden soms dat ze niet verder konden groeien dan de ondersteuning die wij konden bieden, terwijl wij als team het gevoel hadden nooit helemaal voldoende te kunnen leveren en nabij genoeg te zijn. We zijn daarom opnieuw gaan onderzoeken wat Collectief Kapitaal nodig heeft. In mei 2025 spraken we met het team en de vertegenwoordigers van alle collectieven. We kwamen tot een belangrijke kernvraag: maken we in onze huidige vorm het meeste verschil?
Het antwoord bleek ‘nee’. We willen een beweging zijn die nieuwe projecten ontwikkelt die laten ervaren hoe een samenleving eruit kan zien waarin ieder mens een waardig bestaan kan leiden. Collectief Kapitaal als vernieuwer en aanjager, niet als facilitator.
Daarmee stoppen we de centrale ondersteuning van lokale collectieven, en kunnen groepen zelfstandig verdergaan met een eigen naam, ritme en invulling – verbonden door gedeelde waarden van waardigheid, gelijkwaardigheid en solidariteit. Zij weten als geen ander welke accenten zij aan het gedachtegoed van Collectief Kapitaal moeten toevoegen om aan te sluiten bij wat lokaal nodig is.
De afbouw van onze faciliterende rol is wat ons betreft geen stap terug, maar een stap vooruit. Het creëert ruimte om nieuwe projecten te ontwikkelen die voortbouwen op dat wat Collectief Kapitaal zo krachtig maakt: gemeenschapskracht, verbeelding, leren én de herverdeling van kapitaal.
Voor de toekomst geldt dat we voor elk project nog steeds dezelfde uitgangspunten hanteren: we beginnen bij een urgent maatschappelijk vraagstuk rond ongelijkheid of bestaansonzekerheid; we verbeelden actief een alternatief; we ontwerpen een nieuwe praktijk; en we brengen een relationeel en gemeenschapsvormend element in. Precies dáár ligt onze kracht: niet alleen denken, maar doen – samen.
Ook blijven we op verschillende manieren geld herverdelen, en blijven de reisgezelschappen een onmisbaar onderdeel van wat we doen. We hebben gezien hoeveel er ontstaat wanneer mensen met totaal verschillende levens elkaar ontmoeten. Juist in deze ‘tussenruimtes’ – waar verhalen botsen, perspectieven verschuiven en verbinding wordt gevoeld – ontstaat zicht op een samenleving waarin ieder mens waardig kan bestaan. De ontmoetingen blijven daarom een stevige pijler onder ons werk.
De komende jaren zetten we de reisgezelschappen gerichter in op specifieke vraagstukken binnen bestaansonzekerheid en ongelijkheid, en werken we samen met lokale organisaties die deze vraagstukken goed kennen. Ook hier blijven we kapitaal herverdelen – maar gerichter, vanuit de ervaringen van de mensen die meedoen en wat er in hun omgeving nodig is.
Daarnaast bouwen we verder aan de Collectief Kapitaal Academie. Daarmee maken we zichtbaar én toegankelijk hoe onze visie werkt in de praktijk: van herverdelingsacties organiseren tot gesprekken, vertrouwen en ethiek vormgeven. De Academie wordt een plek waar we onze kennis, ervaring en verfijnde werkwijzen delen, zonder die te reduceren tot een blauwdruk. Een ruimte waar we anderen meenemen in de manier van kijken en doen die ons werk draagt. Zo maken we het voor lokale gemeenschappen eenvoudiger zelf een collectief op te richten op basis van alle kennis en grondwaarden van Collectief Kapitaal.
Zo blijven we trouw aan onze missie, maar veranderen we van gedaante. We worden flexibeler en scherper in focus waardoor we meer kunnen betekenen: als aanjager van een toekomst waarin solidariteit, gelijkwaardigheid en waardigheid centraal staan.
We ronden onze samenwerking in de huidige vorm af en kiezen voor een toekomst waarin lokale collectieven zelfstandig kunnen opereren, met een eigen naam en eigen ritme, maar verbonden in onze gemeenschappelijke waarden.
Door ruimte te maken voor eigen ideeën en activiteiten, kan ieder collectief zijn eigen kracht vinden. Zij weten als geen ander welke accenten zij aan het gedachtegoed van Collectief Kapitaal moeten toevoegen om aan te sluiten bij wat lokaal nodig is. Zo bouwen ze verder aan wat in essentie altijd de bedoeling was: dat verandering begint bij de kleine dingen die we anders doen.
Tot en met het einde van 2025 ronden we zes reisgezelschappen af. We sluiten deze trajecten af zoals altijd: met een prachtig gebaar en reisverslag. Dat betekent ook dat alle donaties aan deze reisgezelschappen volledig volgens afspraak worden ingezet en verantwoord.
In Rotterdam ontwikkelen we een nieuw reisgezelschap samen met Team Toekomst. Ook in andere steden voeren we gesprekken met organisaties om nieuwe reisgezelschappen te starten. De reisgezelschappen zijn een van de krachtigste onderdelen van Collectief Kapitaal gebleken. We zien hoe er iets bijzonders gebeurt wanneer mensen met totaal verschillende levens zich voor een periode aan elkaar verbinden. Verhalen worden gedeeld, ze botsen en verschuiven. Zo ontstaat het vermogen om anders naar de samenleving te kijken en voorstellen te doen voor een toekomst waarin ieder mens waardig kan bestaan. De reisgezelschappen blijven we dan ook met overtuiging voortzetten.
Tegelijkertijd verandert er iets wezenlijks in de manier waarop reisgezelschappen worden georganiseerd. Ze staan niet langer automatisch in het teken van een lokaal collectief, maar worden onderdeel van onze bredere praktijk. Dat geeft ruimte om ze flexibeler in te zetten: soms mét een financiële herverdeling, wanneer dat past bij de vraag en het doel, en soms zónder, wanneer de ontmoeting zelf de kern is. Die verbreding maakt het mogelijk om reisgezelschappen te verbinden aan specifieke vraagstukken binnen bestaansonzekerheid, en samen te werken met organisaties die deze vraagstukken van binnenuit kennen.
De verandering van organisatievorm is al in gang gezet, maar gaat natuurlijk niet van vandaag op morgen. We verwachten de volledige transitie vóór het eind van 2026 af te ronden. Vind je het fijn om op de hoogte te blijven van alle nieuwe projecten die we starten? Abonneer je dan op onze algemene nieuwsbrief.
Er zijn drie opties voor jouw donatie:
Heb je hier nog vragen over? Mail ons dan op communicatie@collectiefkapitaal.nl.
Heb je een vraag waar je na het lezen van deze pagina nog geen antwoord op hebt? Neem dan contact met ons op.
stuur ons een email
